Uchwałą nr 1/2024 Kapituły Medalu im. Michała Oczapowskiego z dnia 19 sierpnia 2024 roku w sprawie przyznania Medalu im. Michała Oczapowskiego przez Wydział II Nauk Biologicznych i Rolniczych Polskiej Akademii Nauk w roku 2024 medal za wybitny wkład za wybitny wkład w rozwój botaniki doświadczalnej i stosowanej został przyznany naszemu Ogrodowi z okazji jubileuszu 50-lecia.

Podczas uroczystości w Pałacu Staszica 12 grudnia medal dla naszej jednostki odebrał dr Paweł Kojs – zastępca dyrektora ds. ekonomicznych i rozwoju.

W tym roku w czerwcu minęło 50 lat od otwarcia PAN Ogrodu Botanicznego – Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej w Powsinie. Od pół wieku instytucja ta należy do przodujących w kraju i unikatowych na świecie jednostek, które realizują strategie ochrony różnorodności roślin dziko rosnących, ale także użytkowych o wielkim znaczeniu dla bezpieczeństwa żywnościowego. Pracownicy naukowi Ogrodu od wielu lat należą do czołówki badaczy zajmujących się kulturami in vitro, anatomią i ekologią roślin drzewiastych, biologią konserwatorską, ekologią miast i innymi pokrewnymi dyscyplinami w obszarze nauk ścisłych i przyrodniczych, głównie biologii i rolnictwa. Zespół naukowy jest wspierany przez praktyków ogrodnictwa, którzy utrzymują kolekcje roślin tropikalnych i subtropikalnych, warzywnych, ozdobnych, sadowniczych (w tym jedną z największych kolekcji odmian jabłoni), ginących gatunków flory Polski oraz kolekcję dendrologiczną (arboretum).

Ostatnie lata to istotny wzrost aktywności publikacyjnej, która należy do największych wśród zespołów ogrodów botanicznych w Polsce i obejmuje fundamentalne prace z zakresu różnorodności florystycznej Polski i Azji Środkowej, globalne podsumowania ekologiczne i dotyczące roślinności, kluczowe odkrycia z zakresu biologii rozwojowej paproci, nowatorskie koncepcje z zakresu anatomii rozwojowej drzew i wiele innych ważnych odkryć. Wyniki prac publikowane są w prestiżowych i wiodących w dyscyplinach czasopismach, m.in. w Nature communications, Biological Reviews czy Agriculture, Ecosystem and Environment.

Praca zespołów badawczych i ogrodniczych Ogrodu przekłada się aplikacyjnie na opracowanie i wdrażanie strategii utrzymania różnorodności florystycznej w Polsce i na świecie, w tym w parkach narodowych, obszarach sieci Natura 2000, a także hotspotach różnorodności biologicznej świata (np. Góry Centralnej Azji).

Kolekcje tradycyjne (żywych roślin) znajdujące się w Ogrodzie oraz kolekcje kriogeniczne w prowadzonym przez jednostkę banku nasion stanowią unikatowe w skali światowej źródło materiałów badawczych i jednocześnie umożliwiają ochronę ex situ, co pozwala na restytucję populacji gatunków wymarłych w naturze. Utrzymywany bank nasion oraz zaangażowanie w ochronę zagrożonych gatunków flory Polski są kluczowymi elementami krajowych oraz europejskich programów ochrony różnorodności biologicznej roślin, co tym samym nakłada na naszą jednostkę odpowiedzialność za wdrażanie postanowień konwencji o różnorodności biologicznej oraz dokumentów i aktów prawnych opierających się na niej.

Obok działalności badawczej jednostka aktywnie zaangażowana jest w popularyzację nauki, upowszechnianie w społeczeństwie wiedzy o zjawiskach naturalnych i rozwijanie wrażliwości na otaczającą przyrodę oraz kształtowanie postaw proekologicznych. Wyżej wymienione aktywności popularyzatorskie prowadzone są w formie zajęć dydaktycznych, cyklicznych wystaw i innych wydarzeń kulturalno-edukacyjnych dotyczących tematyki przyrodniczej i ogrodniczej.

fot. Anna Karwowska