Grudzień to dla naukowców z Ogrodu Botanicznego w Powsinie czas intensywnych eksploracji terenowych w Patagonii. W wyprawie uczestniczą prof. Arkadiusz Nowak (dyrektor naszego Ogrodu) oraz dr Marcin Kotowski wspierani przez Hannę Reznarovą z Uniwersytetu w Ostrawie (specjalistkę od mchów epifitycznych) i dr Małgorzatę Jaźwę z Uniwersytetu Opolskiego.

Ekspedycja rozpoczęła się w chilijskim Punta Arenas. Następnie badania prowadzono w Parku Narodowym Los Glaciares, w otoczeniu ikonicznych szczytów Fitz Roy (3405 m n.p.m.) i Cerro Torre (3133 m n.p.m.), przy lodowcu Perito Moreno, a także w Parku Narodowym Torres del Paine i na Ziemi Ognistej (Tierra del Fuego).

Cel badań: grzyby z rodzaju Cyttaria
Głównym celem wyprawy jest zgromadzenie danych dotyczących ekologii grzybów z rodzaju Cyttaria, które tworzą charakterystyczne kuliste owocniki na drzewach z rodzaju Nothofagus. W Patagonii występuje kilka gatunków tych grzybów, w tym: Cyttaria darwini, zebrana przez Karola Darwina w 1832 roku podczas wyprawy na HMS Beagle, Cyttaria hariotii oraz Cyttaria hookeri.

Badania koncentrują się na poznaniu ekologii tych gatunków oraz identyfikacji drożdży, które je zasiedlają. Drożdże te, razem z grzybami Cyttaria, są wykorzystywane przez lokalnych mieszkańców do produkcji tradycyjnego piwa o nazwie chicha. Dodatkowo sok wyciskany z owocników tych grzybów znajduje zastosowanie w lokalnej kuchni. W przyszłości dr Marcin Kotowski planuje rozszerzyć badania nad ich etnobotanicznymi zastosowaniami.

Badania mchów i mikroekosystemów lodowcowych
Naukowcy poszukują także mchów z rodzaju Blindia i Dichelyma, które w zimnych jeziorach tworzą charakterystyczne kulki, unikalne dla tego regionu świata. Prowadzą również zbiór mchów epifitycznych z rodzaju Orthotrichum.

Ważnym elementem badań są mikroekosystemy tzw. kriokonitów – skupisk materii organicznej występujących na powierzchni lodowców. Kriokonity, będące słabo poznanymi, lecz istotnymi elementami ekosystemu lodowców, są szczególnie narażone na zmiany klimatyczne. Materiał zebrany z lodowca Ojo del Albino zostanie poddany szczegółowej analizie molekularnej w celu określenia jego składu taksonomicznego.

Działalność edukacyjna i plany na przyszłość
W trakcie ekspedycji naukowcy uczestniczyli także w seminarium z partnerami z Santiago de Chile poświęconym wpływowi ocieplenia klimatu na zbiorowiska traworoślowe. Dodatkowo dokumentowali florę alpejską Andów.

Efekty wyprawy zostaną zaprezentowane w 2026 roku na wystawie w Ogrodzie Botanicznym w Powsinie, poświęconej ginącym gatunkom flory alpejskiej świata, które ustępują w wyniku globalnego ocieplenia. Już teraz serdecznie zapraszamy!

inf. i fot. Arkadiusz Nowak