Dziś zapraszamy Was do śródziemnomorskiej części Ogrodów Zmysłów na spotkanie z rośliną szczególnie przyjazną zdrowiu kobiet. To Vitex agnus-castus, czyli niepokalanek pospolity, opisywany również jako niepokalanek mnisi, niepokalanek pieprzowy i witeks czczony. W języku łacińskim agnus oznacza baranka, a castus – czysty. Jego nazwa oddaje charakter rośliny, który wśród swoich właściwości ma między innymi łagodzenie stanów napięcia nerwowego i obniżanie poziomu libido. W średniowieczu stosowany był przez mnichów i mniszki żyjących w celibacie. Od pewnego czasu przeżywa swój renesans głównie ze względu na regulowanie układu hormonalnego kobiety.
Ten wiecznie zielony krzew rośnie w Ogrodzie w towarzystwie kwitnącej na fioletowo perowskiej łobodolistnej (Perovskia atriplicifolia), róży PINK DRIFT ‘Meijocos’ i białej, aromatycznej Róży Wolności – Rosier de la Liberté ‘LEBfrai’. Nasz niepokalanek z daleka może wydawać się niepozorny, jednak z bliska ujmuje pięknymi liśćmi i wiechowatymi kwiatostanami w kolorze fioletowym i biało-fioletowym. Jego liście i kwiaty delikatnie pachną, a pszczoły i trzmiele go uwielbiają. Jest rośliną miododajną. Charakterystyczny ostry, korzenny smak jego owoców wykorzystywany jest w kuchni mieszkańców Afryki północnej jako zamiennik pieprzu. Stosowany był również w kuchni klasztornej. Z liści i owoców niepokalanka pozyskiwany jest olejek eteryczny, który działa nawilżająco i odmładzająco na skórę.
Niepokalanek należy do botanicznej rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). W stanie naturalnym rośnie w basenie Morza Śródziemnego, Azji Środkowej (Kazachstan, Uzbekistan), na Krymie i w Indiach. Jako roślina ozdobna jest również uprawiany w rejonie równika. Kwitnie od lipca do września.
Potencjał terapeutyczny tej rośliny znany jest w medycynie naturalnej od wieków. W starożytnym Egipcie, Grecji i Rzymie stosowany był jako środek znoszący bóle menstruacyjne i wspomagająco przy zatrzymaniu miesiączkowania. W XX wieku owoc niepokalanka do leczenia zaburzeń ginekologicznych jako pierwszy wykorzystał niemiecki lekarz i farmakognosta Gerhard Madaus. Owoce niepokalanka stosuje się do leczenia zaburzeń cyklu menstruacyjnego, bolesności piersi, łagodzenia zespołu napięcia przedmiesiączkowego i dolegliwości związanych z menopauzą. Substancja lecznicza pozyskiwana jest z dojrzałych wysuszonych owoców niepokalanka pospolitego. Mogą to być napary ze zmielonych owoców lub wyciągi na bazie alkoholu. Pijąc napary z niepokalanka lub przyjmując suplementy z jego zawartością ważne jest, by robić to o stałych godzinach. Zapewni to stabilne wydzielanie hormonów. Niepokalanek osłabia również działanie leków antykoncepcyjnych.
W starożytnej Grecji podczas Tesmoforii, święta płodności ku czci bogini Demeter, kobiety przyozdabiały się kwiatami niepokalanka i kładły jego liście do łoża, aby w ten sposób pokazać swoją czystość.
Ciekawym nawiązaniem malarskim do genezy nazwy niepokalanka jest obraz Domenico Zampieri, który około 1620 roku namalował obraz „Święta Agnieszka”. Agnieszka żyła w Rzymie, prawdopodobnie na przełomie III i IV wieku. Według legendy zginęła w wieku 12 lub 13 lat, broniąc dziewictwa, które ślubowała Chrystusowi. Na obrazie święta sportretowana jest z jej najważniejszym atrybutem – barankiem. Baranek oznacza, że zamęczono ją z powodu miłości do Chrystusa, którego w sztuce starochrześcijańskiej bardzo często przedstawiano jako baranka. Łacińskie imię Agnes (Agnieszka) pochodziło z greckiego słowa hagné (czysta, dziewicza). Natomiast w starożytnym Rzymie kojarzyło się ze słowem agnus oznaczającym baranka.
Joanna Bernacka
Ogrody Zmysłów
—
Źródło:
https://www.ptfarm.pl/wydawnictwa/czasopisma/farmacja-polska/103/-/29173
https://www.gosc.pl/doc/792913.Swieta-i-jagnie
