Pieśń o ziemi naszej
…W góry! w góry, miły bracie!
Tam swoboda czeka na cię.
Na szałase do pasterzy,
Gdzie ze źródła woda bieży,
Gdzie się serce z sercem mierzy
I w swobodę człowiek wierzy!
Tutaj silniej świat oddycha,
Tu się szczerzej człek uśmiecha,
Gdy się wiosną śmieją góry.
…
Wincenty Pol
Terenów górskich nie mamy w Polsce zbyt wiele, ale te które posiadamy są bardzo urozmaicone, te najbardziej spektakularne pasma górskie to Tatry i Karkonosze, ale nie tylko te góry mają do zaoferowania piękne widoki i ciekawe rośliny. Wędrując szlakami beskidzkimi również zobaczymy urocze miejsca, godne podziwiania. Zapraszam więc na beskidzkie szlaki.
Beskidy jest to grupa pasm górskich w łańcuchu Karpat, która rozciąga się od rzeki Beczwy w Czechach po rzekę Czeremosz w Ukrainie, co daje długość około 600 km, natomiast szerokość Beskidów wynosi 50-70 km. W Polsce głównymi pasmami Beskidów są od zachodu, Beskid Śląski, Żywiecki, Mały, Średni, Gorce, Beskid Wyspowy, Sądecki, Niski i Bieszczady.
Na drugą połowę wakacji, a także na wrześniowe górskie wypady polecam botanizowania właśnie w Beskidach. Szlaki w tych górach są w dużej części zalesione, ale dzięki temu możemy podziwiać piękne wiekowe okazy buka zwyczajnego (Fagus sylvatica), o gładkiej srebrzystej korze oraz klonu jawora (Acer pseudoplatanus) z korą charakterystycznie dachówkowato odstającą. W leśnej ściółce można już teraz znaleźć przedstawicieli królestwa grzybów, ale może nie szukajmy tylko tych jadalnych, ale zainteresujmy się również tymi, które nie są dla człowieka przydatne. Grzyby to organizmy niezmiernie ciekawe, a fascynujące owocniki o wyszukanym kształcie ma na przykład pięknoróg największy (Calocera viscosa). Jest to grzyb bardzo pospolity, więc wystarczy tylko uważnie obserwować otoczenie. Owocniki tego gatunku wyrastają przez cały rok (od czerwca do listopada) na martwym, spróchniałym drewnie drzew iglastych, głównie na pniakach lub wokół nich. Grzyb ten nie jest trujący, ale niejadany z uwagi na gumowatą konsystencję. Lakówka ametystowa (Laccaria amethystea) o nietypowej barwie owocników jest grzybem również bardzo pospolitym, owocniki wyrastają gromadnie od sierpnia do października głównie w lasach liściastych, zwłaszcza bukowych, na ziemi i spróchniałym drewnie. Gorzkoborowika żółtosporego (Caloboletus calopus) spotkamy stosunkowo często w górach i na pogórzu, gdzie wyrasta pod świerkami i bukami na kwaśnych glebach. Owocniki wyrastają latem i jesienią, zwykle pojedynczo. Jest to gatunek trujący z charakterystycznym trzonem zabarwionym na czerwono. Żagiew łuskowata (Ceriporus squamosus) zwraca uwagę kapeluszem dorastającym do 60 cm średnicy, młode owocniki są jadalne, ale dość łykowate, przez co nie mają zbyt dużej wartości kulinarnej.
Oczywiście królestwo roślin zawsze dostarcza ciekawych obiektów do obserwacji. W lasach, przy bardziej prześwietlonych ścieżkach na uwagę zasługuje niecierpek pospolity (Impatiens noli-tangere) rodzimy gatunek w wielu miejscach wypierany przez azjatyckiego inwazyjnego przybysza, niecierpka drobnokwiatowego (Impatiens parviflora) masowo występującego na terenie całej Polski. Obecnie łany rodzimego niecierpka pospolitego zaczynają stawać się rzadkością. Wędrując zazwyczaj przez cieniste lasy, z wielką przyjemnością wychodzimy i odkrywamy polany, z których roztacza się widok na pola, łąki i pastwiska. Na otwartych terenach pięknie w sierpniu prezentuje się goryczka trojeściowa (Gentiana asclepiadea), to jedna z najczęściej spotykanych w Polsce goryczek, jej piękne niebieskie, a czasami różowe kwiaty upiększają beskidzkie szlaki. Na wilgotnych łąkach, brzegach rowów i cieków wodnych, w olszynach, czyli na glebach wilgotnych i podmokłych rośnie ciekawy ostrożeń warzywny (Cirsium oleraceum), którego kłącza i młode rośliny są jadalne (stąd nazwa gatunkowa rośliny). Roślina ta była uprawiana jako warzywo w Japonii i w Indiach, a na Syberii zbierana w naturze, zawiera dużo białka, wapnia, potasu i magnezu. Rośliny te są wysokie, dorastają do półtora metra wysokości, a kwiatostany są kremowo żółte. Na skrajach polanek możemy zobaczyć łany okazałej byliny o drobnych białych kwiatach zebranych na szczycie pędu w duże baldachy, to bez hebd (Sambucus ebulus) w odróżnieniu od swoich kuzynów, bzu czarnego i koralowego, nie jest on krzewem tylko byliną, chociaż rozmiarem może prawie im dorównać. Rośliny dorastają do 2 m wysokości, tworzą podziemne rozłogi i bardzo szybko zarastają rozległe tereny.
To tylko kilka przykładów z całej palety możliwych spostrzeżeń, każdy detal zauważony na szlaku wędrówki tworzy jej niepowtarzalny klimat i osadza w pamięci wspomnienia, z których można czerpać, kiedy nadejdą dni bardziej monotonne.
Anna Gasek
