Piwonie w naszym Ogrodzie to prawdziwe królowe wiosny. Zachwycają swoimi pięknymi, dużymi kwiatami i roznoszą wokół siebie cudowne zapachy. Maj i czerwiec to szczególny czas dla tych roślin, to właśnie wtedy można obserwować ich wdzięki w pełnej krasie.
Kolekcja w Ogrodzie Botanicznym Polskiej Akademii Nauk w Powsinie została założona w 1987 roku i głównie składała się z piwonii chińskich (bylinowych). Projekt nasadzeń tych roślin wykonała dr inż. Lidia Ozimkowska, która na powierzchni 950 m2 rozplanowała piwonie (Paeonia sp.) oraz liliowce (Hemerocallis sp.). Te pierwsze zostały podzielone na dwie grupy składające się z piwonii gatunkowych oraz odmianowych, które zostały podzielone kolejno na odmiany o kwiatach białych, różowych i czerwonych. Po ponad 36 latach możemy wciąż zobaczyć wiele odmian, które posadzono w tamtym okresie. Osobną kolekcję, tym razem piwonii krzewiastych, stworzono na terenie nowo powstającego Ogrodu Azjatyckiego tuż przy altanie chińskiej. Pierwsze nasadzenia tych krzewów wykonano w 2018 roku. Obecnie duża część roślin rozrosła się na tyle, że kolekcja w okresie kwitnienia cieszy się dużym zainteresowaniem wśród odwiedzających.
Piwonie krzewiaste (Paeonia ×suffruticosa Andrews) tworzą krzewy do 150 cm wysokości. Niektóre odmiany tego gatunku zakwitają już w pierwszej połowie maja. Kwiaty bardzo dekoracyjne, średnicy nawet do 17 cm, złożone z 5 do 11 płatków korony. Środek kwiatu żółty, zbudowany z licznych pylników umiejscowionych na długich, różowych lub amarantowych nitkach pręcików. Naturalnie piwonia ta występuje w środkowo-wschodnich Chinach, prowincjach – Anhui i Henan.
Przez setki lat prace hodowlane przyczyniły się do powstania tysięcy odmian uprawnych, z których wiele można spotkać w naszym Ogrodzie. Pod względem kolorystyki jedną z ciekawszych odmian jest pochodząca z Japonii piwonia krzewiasta ‘Ten’i’, która posiada duże, pełne kwiaty, które początkowo lekko różowawe z czasem stają się białawe z delikatnym różem w środku. Bardziej różowawe kwiaty posiada natomiast odmiana ‘Seidai’, o dużych, pełnych i niejednolicie wybarwionych kwiatach, której płatki korony u podstawy przybierają ciemniejsze barwy i zmieniają się w jaśniejsze na ich brzegach. Prawdziwą wariacją kolorów może poszczycić się wyhodowana w Japonii odmiana ‘Shima-nishiki’, o bardzo dużych, półpełnych kwiatach przybierających biało-czerwone paskowania na płatkach korony.
Piwonie chińskie (Paeonia lactiflora Pall.) od poprzednich różnią się przede wszystkim tym, że posiadają niezdrewniałe części nadziemne, a więc są bylinami. Wyrastają do 50-100 cm wysokości, posiadając od kilku do kilkunastu kwiatów na każdej z łodyg, a same kwiaty mogą osiągnąć rozmiary od 8 do 15 cm szerokości złożone z 9 do 13 płatków korony. Kwitnienie tych piwonii przypada na maj i czerwiec. Sam gatunek posiada wiele stanowisk naturalnego występowania, m.in. w Mongolii, Rosji, Chinach, Korei czy Japonii i może rosnąć nawet na wysokości 2300 m n.p.m.
Podobnie jak w przypadku poprzedniej, liczba odmian piwonii chińskiej liczona jest w tysiącach. Wiele z nich wyhodowano również w Polsce, gdzie powstały takie odmiany jak np. ‘Ursynów’ o pełnych różowych kwiatach; ‘Władysława’ o licznych pojedynczych różowawo-liliowych i słodko pachnących kwiatach czy ‘Ursyn Niemcewicz’ o pojedynczych amarantowopurpurowych kwiatach.
Poza wspomnianymi istnieje znacznie więcej gatunków piwonii, aniżeli przedstawione dwa powyżej. Warto tu wspomnieć między innymi o piwonii Młokosiewicza [Paeonia daurica subsp. mlokosewitschii (Lomakin) D.Y. Hong] występującej naturalnie we wschodnim Kaukazie, która została odkryta przez naszego rodaka, botanika, podróżnika – Ludwika Młokosiewicza (1831-1909), na cześć którego opisano tenże gatunek piwonii. Jest to bylina dorastająca do 100 cm wysokości, która posiada atrakcyjne żółte kwiaty o średnicy do 12 cm.
Ciekawym gatunkiem jest również piwonia lekarska (Paeonia officinalis L.), której proweniencja rozciąga się od Hiszpanii, przez Francję, po zachodnie tereny Półwyspu Bałkańskiego. Wbrew nazwie cała roślina jest trująca, zaś leczniczo wykorzystuje się korzenie (Radix), nasiona (Semen) i kwiaty (Flos Paeoniae), które zawierają w sobie glikozyd peonidynę. Niektórzy z korzeni tej piwonii sporządzali nalewki i zalecali je pić przy chorobach wątroby.
Nasza kolekcja piwonii wciąż się rozrasta i co roku przyciąga grono miłośników tych roślin. Zapraszam więc do Ogrodu Botanicznego PAN, aby się przekonać o ich niezwykłości na własne oczy, a także zachwycić się zapachem, który roznosi się wokół nich.
inż. Dawid Andrzejczak
Opiekun Kolekcji roślin azjatyckich
