Opiekun: mgr inż. Emanuella Szewczyk
Dane ogólne: ok. 600 taksonów
Powierzchnia: 1,6 ha oraz liczne enklawy

 

Kolekcja składa się z dwóch głównych części Kolekcji różaneczników i azalii oraz Ericarium oraz kilku enklaw w różnych częściach ogrodu botanicznego. Zbiór tworzy 21 rodzajów botanicznych z rodziny Ericaceae – wrzosowate. Jest to rodzina obejmująca rośliny o przystosowaniu do życia w kwaśnym podłożu lub z czynnikami zakwaszającymi środowisko o odczynie pH 3.5-6.0. Rodzina liczy około 4 tysięcy gatunków z całego świata rosnących na wszystkich kontynentach poza Antarktydą.

W ogrodzie botanicznym największą grupę roślin wrzosowatych stanowi rodzaj Rhododendron – różanecznik reprezentowany przez około 400 taksonów. Podziwiać można również rodzaje: modrzewnica (Andromeda), mącznica (Arctostaphylos), brukentalia (Bruckenthalia), wrzos (Calluna), chamedafne (Chamaedaphne), dabecja (Daboecia), eliotia (Elliottia), enkiant (Enkianthus), wrzosiec (Erica), golteria (Gaultheria), kalmia (Kalmia), bagno (Ledum), kiścień (Leucothoë), lyonia (Lyonia), menziesia (Menziesia), żurawnina (Oxycoccus), kwasnodrzew (Oxydendrum), pieris (Pieris), różanecznik (Rhododendron), borówka (Vaccinium), zenobia (Zenobia).

 

Kolekcja różaneczników i azalii

Dane ogólne: około 400

Powierzchnia: około 1,1 ha

Kolekcja zaczęła powstawać w latach 80. i 90. XX wieku. Początkowo zbierano odmiany w tzw. mateczniku w okolicach willi Janówek, gdzie znaleźć można najstarsze okazy. Następnie zaczęto tworzyć kolekcje w Arboretum i alei Dębowej. Zgromadzono 121 gatunków botanicznych, 171 odmian różaneczników zimozielonych oraz 130 odmian azalii.

Nazwa rodzaju pochodzi od dwóch greckich słów rhodon = róża i dendron = drzewo o polskiej nazwie różanecznik. Zarówno różaneczniki zimozielone, jak i azalie należą do jednego rodzaju. Mianem różanecznik określamy zwyczajowo te gatunki i ich odmiany, które nie tracą liści na czas zimowy, natomiast azaliami określamy te, które gubią liście oraz dzielimy je na kwitnące przed i po wypuszczeniu liści. Najnowsze ujęcia taksonomiczne dodały do tego rodzaju gatunki należące wcześniej do rodzajów Ledum – bagno, Rhodothamnus – różanecznikowiec oraz Menziesia.

Jednym z rosnących na terenie Polski gatunków tego rodzaju jest różanecznik żółty (Rhododendron luteum Sweet.) (fot. 2) zwany również azalią pontyjską. Jego duże grupy można obserwować przy północnym wejściu do ogrodu. Kiedy zakwita na przełomie kwietnia i maja w powietrzu unosi się słodkawy zapach, o którym na Ukrainie, gdzie występuje liczniej, mówi się, że ten zapach może uśpić cały pułk wojska.

Do najwcześniej kwitnących gatunków w kolekcji należą różanecznik dahurski (Rhododendron dauricum L.) oraz jego krewniak różanecznik Ledeboura (Rhododendron ledebourii Pojark.) (fot. 3) potrafiące zakwitnąć już w marcu. Wśród azalii do najpiękniej kwitnących należą różanecznik Schlippenbacha (Rhododendron schlippenbachii Maxim.) (fot. 4) o dużych pachnących kwiatach oraz azalia Albrechta (Rhododendron albrechtii Maxim.)  o intensywnie wybarwionych kwiatach w kolorze różu.

Do ciekawszych gatunków zalicza się różanecznik jakuszimański (Rhododendron degronianum ssp. yakushimanum) endemit japoński rosnący tylko na jednej niedużej wyspie Yakushima, który jest ojcem odmian uprawnych spotykanych w ogrodach. Owiany legendą jest różanecznik alpejski (Rhododendron ferrugineum L.) (fot. 5), który według przekazów miał uratować życie hrabiego Fritza von Oheimba podczas jednej z alpejskich wycieczek, który od tego czasu zaczął interesować się rodzajem i założył w swoim ogrodzie kolekcję, która teraz jest Arboretum w Wojsławicach.

 

Wśród odmian zimozielonych w kolekcji króluje różanecznik ‘American’ (fot. 6) o rubinowych kwiatach, duży zimozielony krzew. Miejsca z tą odmianą można znaleźć w każdej części kolekcji. Pięknymi białymi i sporymi kwiatami może pochwalić się odmiana ‘Catawbiense Album’ (fot. 7). Wśród nazw odmian pojawiają się również postacie czasem znane lub koronowane, a także członkowie rodzin odkrywców tak jak ‘Kate Waterer’(fot. 8) o pięknych neonowo różowych kwiatach. Dużą popularnością wśród ogrodników i hodowców cieszą się odmiany dwubarwne, często kontrastowe. W kolekcji wśród takich odmian wyróżnić można odmianę ‘Tamarindos’ (fot. 9) o fioletowych kwiatach z dużym żółtym oczkiem na górnym płatku.

 

Odmiany azalii zgromadzone wzdłuż jednej z polan Arboretum co roku wywołują zachwyt naszych gości, piękne barwy, zapachy i zestawienia ściągają co roku tłumy. Pięknie prezentuje się klasyczna forma kwiatu odmiany ‘Tucan’ (fot. 10) biała z żółtym oczkiem, choć odmiany o kwiatach pełnych, tak jak ‘Einzprincessin’ (fot. 11), również znajdą swoich fanów. Grupę azalii Rustica wprowadzoną do uprawy już w XIX wieku, o pełnych kwiatach z zaostrzonymi płatkami reprezentuje odmiana ‘Phebe’ (fot. 12). Słuszną nazwą może poszczycić się ‘Carat’ (fot. 13) o kwiatach niczym rubinowe oczka pierścionków. Odmiana pochodzi od azali lepkiej, którą znaleźć można w Ericarium.

 

Ericarium

Dane ogólne: około 120 taksonów

Powierzchnia: 0,35 ha

Dawniej znana pod nazwą – Kolekcja mało znanych roślin wrzosowatych – jest zbiorem gatunków z rodziny Ericaceae – wrzosowate. Zebrane w ciągu lat gatunki pochodzą z terenu Ameryki Północnej, Azji i Europy. Kolekcja położona jest we wschodniej części Arboretum pomiędzy Skarpą Warszawską a jednym z licznych wąwozów. Otoczona drzewami i gęsto zarośnięta tworzy o każdej porze roku ciekawy seans światła, koloru, zapachu i faktury.

W kolekcji znaleźć możemy mało znane i rzadko spotykane gatunki różaneczników (Rhododendron) oraz cenne odmiany ogrodowe. Zwrócić uwagę gości może azalia lepka (Rhododendron viscosum Torr.) (fot. 14), o białych gwiaździstych i silnie pachnących kwiatach, czy azalia kanadyjska (Rhododendron canadense (L.) Torr.) (fot. 15) o urokliwych różowo-fioletowych kwiatach – obie pochodzą z Ameryki Północnej. Wśród przedstawicieli rodzaju z Azji należy spojrzeć na różanecznik Makina (Rhododendron makinoi Tagg) (fot. 16) o cienkich i długich liściach, spodem pokrytych nalotem. Różową perłą jest azalia koreańska (Rhododendron yedoense var. poukhanense (Lévl.) Nakai) (fot. 17). Jej kwitnienie uważa się za jedno z najobfitszych u azalii – w maju krzew pokrywa się mnóstwem różowych, pachnących kwiatów.

 

Przedstawicielami mało znanych wrzosowatych wartych przyjrzeniu są kwaśnodrzew amerykański (Oxydendrum arboretum (L.) DC.) (fot. 18) przedstawiciel drzew w rodzinie Ericaceae o pięknych kwiatach w formie wiech pojawiających się podczas lata. Zenobia śniada (Zenobia pulverulenta (W. Bartram ex Willd.) Pollard) (fot. 19) – niewielki krzew o kwiatach podobnych do konwalii, nazwanej na cześć królowej Palmyry Zenobii. Ozdobą kolekcji w czasie zimy jest kiścień wawrzynowy (Leucothoë fontanesiana (Steud.) Sleumer) (fot. 20) o zimozielonych liściach przebarwiających się na odcienie czerwieni w chłodnym okresie, umieszczone naprzemiennie na zwisających pędach. Wiosną kwitnie również enkiant dzwonkowaty (Enkianthus campanulatus (Miq.) G.Nicholson) – krzew z górskich rejonów Azji o pięknie przebarwiających się jesienią liściach. W kolekcji zobaczyć można trzy gatunki z rodzaju Pieris – krzewy o zimozielonych liściach przypominających liść lauru, oraz wiech z białymi dzwonkowatymi kwiatami – piers kwiecisty (Pieris floribunda (Pursh) Benth. & Hook. f.) (fot. 21), pieris japoński (Pieris japonica (Thunb.) D. Don ex G. Don ) oraz pieris gładki (Pieris formosa (Wall.) D. Don).  Ciekawostką jest eliota lśniąca (Elliottia bracteata Benth. & Hook) – niewielka roślinka o białych kwiatach z różowym rumieńcem, kwitnąca latem, ukryta w kolekcji.

 

Autorzy zdjęć:

Wiesław Gawryś
Alina Kaczkowska
Agnieszka Kościelak