W dniach 8-10 listopada w ramach obchodów 50-lecia Ogrodu Botanicznego Polskiej Akademii Nauk (PAN), w Domu Pracy Twórczej PAN w Wierzbie odbyło się międzynarodowe sympozjum „Od tradycji do nowoczesności: użytki zielone jako fundament zrównoważonego rozwoju w Zielonych Płucach Polski”.

Gości powitali dyrektor Ogrodu Botanicznego PAN, prof. Arkadiusz Nowak, oraz prof. Marek Konarzewski, prezes PAN, który objął wydarzeniem honorowym patronatem.

Pierwszym prelegentem była prof. Monika Janišová ze Słowackiej Akademii Nauk, która omówiła znaczenie tradycyjnego wypasu w krajobrazie Karpat. Prof. Péter Török z Węgier, współpracujący także z Ogrodem Botanicznym PAN, przedstawił badania nad wpływem skali na różnorodność taksonomiczną i funkcjonalną na naturalnych oraz zregenerowanych stepowych traworoślach na podłożach lessowych. Natomiast prof. Arkadiusz Nowak, od niemal 20 lat eksplorujący Azję Środkową, przedstawił zróżnicowanie stepów, pseudostepów, muraw alpejskich i półpustyń tego obszaru.

Dr hab. Marta Wrzosek, prof. Uniwersytetu Warszawskiego, zaprezentowała temat roli grzybów na łąkach i pastwiskach i ich wpływ na bioróżnorodność, zaś prof. Vítězslav Plášek z Uniwersytetu Ostrawskiego w Czechach skupił się na mszakach w ekosystemach łąkowych.

Gantuya Batdelger z Ogrodu Botanicznego i Instytutu Badawczego Mongolskiej Akademii Nauk przedstawiła wykład o tradycjach pasterskich w Mongolii, ekosystemach kulturowych oraz wypasie w regionach leśno-stepowych.

Dr Marcin Kotowski z Ogrodu Botanicznego PAN zaprezentował zmiany zestawów wskaźnikowych roślin pastewnych i paszowych w Europie na przestrzeni ostatnich 250 lat. Następnie Andrea McIntosh-Buday i Patrícia Díaz Cando z Węgierskiej Akademii Nauk przedstawiły swoje projekty badawcze: pierwsza omówiła Panońską Bazę Danych Cech Roślin Regionu Karpackiego, a druga analizowała wpływ zmian klimatycznych na rosnące zagrożenie inwazją obcych traw o metabolizmie C4 na europejskich traworoślach.

Dr Sebastian Świerszcz z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu przedstawił temat zmian klimatycznych i ich wpływu na różnorodność funkcjonalną różnych grup roślin. Z kolei dr Anna Znój z Ogrodu Botanicznego PAN, która od kilku lat prowadzi badania na Wyspach Owczych, opowiedziała o tradycjach wypasu na tych duńskich wyspach, gdzie owce przewyższają liczebnie ludzi, a ich wypas prowadzony jest na półkach skalnych, na które są one transportowane bezpośrednio z morza przez specjalne dźwigi.

Dr Grzegorz Szwacha z Uniwersytetu Wrocławskiego zaprezentował zróżnicowanie taksonomiczne i funkcjonalne roślin na użytkach zielonych w różnych kontekstach – miejskim i wiejskim. Dr Małgorzata Raduła z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu przedstawiła wyniki badań nad wpływem wysokości koszenia na właściwości runi półnaturalnych traworośli.

Tam, gdzie mowa o roślinach użytkowych i wypasie, nie może zabraknąć zwierząt. Profesor Romuald Zabielski ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego omówił wpływ przeżuwaczy na roślinność użytków zielonych, a dr hab. Michał Krzysiak, prof. Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, skupił się na znaczeniu medycyny weterynaryjnej w ochronie gatunków.

Poza częścią wykładową uczestnicy mieli okazję odwiedzić Stację Badawczą Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Popielnie, gdzie gospodarze zaprezentowali najciekawsze obiekty, muzeum oraz stado koników polskich. Na zakończenie sympozjum odwiedzono także Stację Agroekologiczną Ogrodu Botanicznego PAN w Kosewie Górnym, gdzie prof. Arkadiusz Nowak omówił metody zarządzania zasobami stacji, jej rolę w ochronie bioróżnorodności oraz plany na przyszły rozwój uwzględniające potrzeby ochrony ekosystemów otwartych, lokalną biokulturę, współpracę ze środowiskami samorządowymi i naukowymi.

Niezwykle istotną chwilą Sympozjum było podpisanie Deklaracji o konieczności ochrony łąk i pastwisk przez przedstawicieli czterech krajów porozumienia wyszehradzkiego: Czech, Słowacji, Węgier i Polski, którzy wzywają rządy, organizacje i wszystkie zainteresowane podmioty do zaangażowania się w ochronę i zrównoważone zarządzanie użytkami zielonymi na całym świecie (pełna treść deklaracji dostępna jest TUTAJ).

Sympozjum było wyjątkowym wydarzeniem pod względem różnorodności tematycznej oraz prestiżu zaproszonych prelegentów. Udało się zgromadzić kilkunastu wybitnych ekspertów z dziedziny ochrony i zarządzania traworoślami, co samo w sobie jest niełatwym zadaniem, szczególnie w tak wąsko zdefiniowanej dziedzinie. Dzięki temu uczestnicy mieli niepowtarzalną okazję do wymiany wiedzy i doświadczeń, co z pewnością przyczyni się do dalszego rozwoju badań nad zrównoważonym wykorzystaniem użytków zielonych. Dzięki zawiązanej i utrwalonej przez uczestnictwo w Sympozjum współpracy wzmocniona została opieka i nadzór na Stacją Ekologiczną w Kosewie Górnym, która korzysta z wiedzy najwybitniejszych ekspertów w zakresie ochrony i zrównoważonego użytkowania łąk i pastwisk, biokultury, etnobiologii, ekologii i botaniki. Zaplanowane podczas Sympozjum projekty badawcze z pewnością przyczynią się do lepszego zarządzania Stacją, wzbogacenia wiedzy o traworoślach północno-wschodniej Polski oraz wzrostu efektywności działalności badawczej PAN Ogrodu Botanicznego – Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej w Powsinie.